BİLGİ ÖZGÜR KAL­MAK İSTİYOR

Bir­çok ens­ti­tü ve bilim in­san­la­rı, el­le­rin­de­ki bil­gi­nin bir sır gibi sak­la­nıp, her­ke­se açık ol­ma­ma­sı için el­le­rin­den ge­le­ni ya­pı­yor­lar.
Halbu ki “bilgi” bence özgür ol­ma­lı öğ­ren­mek is­te­yen her­ke­se açık hale ge­ti­ril­me­li­dir.
De­ğer­li fi­kir­le­ri ve uğ­ra­şı­la­rı­nı çok be­ğen­di­ğim ABD'li bilim in­sa­nı “Aaron Swartz” eşine ender rast­la­nan bir da­hi­dir bence. Bu uğur­da ca­nı­nı bile ve­re­bi­lecek kadar da inanç­lı ve ce­sur­dur üs­te­lik.
Bilgi edin­me hak­kı­nın ateş­li bir sa­vu­nu­cu­su olan “Swartz”, 2008'de bil­gi­nin ser­best ve sı­nır­sız do­la­şı­mı­nı talep eden “Ge­ril­la Açık Eri­şim Ma­ni­fes­to­su” isim­li ese­ri­ni ya­yın­la­dı. Ma­ni­fes­to­sun­da şöyle di­yor­du: “Ne­re­de de­po­lan­mış olur­sa olsun, bil­gi­yi al­ma­lı, kendi kop­ya­la­rı­mı­zı çı­kar­ma­lı ve dün­yay­la pay­laş­ma­lı­yız. Telif hakkı biten şey­le­ri alıp ar­şi­ve ek­le­me­li­yiz. Gizli ve­ri­ta­ban­la­rı­nı satın alıp in­ter­ne­te koy­ma­lı­yız. Bi­lim­sel der­gi­le­ri in­di­rip dosya pay­la­şım ağ­la­rı­na yük­le­me­li­yiz. Ge­ril­la Açık Eri­şim için sa­vaş­ma­lı­yız.”
Sö­zü­nün eri olan “Swartz”, mil­yon­lar­ca bi­lim­sel ma­ka­le­yi ve ça­lış­ma­yı elin­de bu­lun­du­ran bir ens­ti­tü­nün, bi­li­min­san­la­rı­nın ve dergi edi­tör­le­ri­nin ifade öz­gür­lü­ğü­ne inan­dı­ğı gibi, ifa­de­le­ri içe­ren ma­ka­le­le­re eriş­mek için bir ücret öde­mek ge­rek­ti­ği­ne de ina­nı­yor­du. Bir ens­ti­tü­nün, in­san­la­rın üret­tik­le­ri fi­kir­ler kar­şı­lı­ğın­da bir ödeme alma hak­la­rı ol­du­ğu­nu iddia eder­ken, “Swartz” tam ter­si­ni dü­şü­nü­yor­du.
Bil­gi­nin özgür olmak is­te­di­ği­ni, fik­ri­nin on­la­rı üre­ten in­san­la­ra ait ol­ma­dı­ğı­nı ve ve­ri­yi du­var­la­rın ar­ka­sı­na hap­se­de­rek ona ulaş­mak için bir ücret bek­len­me­si­nin yan­lış ol­du­ğu­na ina­nı­yor­du.
Bunun üze­ri­ne bil­gi­sa­yar ağını kul­lan­dı ve her­ke­sin in­ter­net üze­rin­den öz­gür­ce oku­ya­bil­me­si için yüz bin­ler­ce bi­lim­sel ma­ka­le­yi in­di­rip, kul­la­nı­ma açtı.
“Swartz” bu ey­lem­den sonra tu­tuk­lan­dı ve mah­ke­me­ye çı­ka­rıl­dı. Muh­te­me­len hüküm gi­ye­rek hapse yol­la­na­ca­ğı­nı fark edin­ce de ken­di­ni asa­rak in­ti­har etti.
Bu acı olay bütün dün­ya­yı kor­kunç bir şe­kil­de yasa boğdu.
İnsan­lar bu olay son­ra­sı, im­za­lar top­la­dı; şid­det­li pro­tes­to­lar ve yü­rü­yüş­ler yaptı; so­nuç­ta hepsi ol­ma­sa da, bir bölüm bil­gi­le­rin özgür ol­ma­sı­nı sağ­la­dı­lar; ama ne yazık ki, olan da “Swartz”a oldu.
“Swartz” gibi, bil­gi­nin özgür ol­ma­sı­nı is­te­yen bin­ler­ce insan var dün­ya­da şüp­he­siz böyle dü­şü­nen in­san­la­ra selam olsun. Sağ­lı­cak­la Kalın.